Nauczyciel wspomagający to pedagog wspierający, współtworzący zajęcia prowadzone przez nauczyciela „wiodącego”(przedmiotowego) w klasie integracyjnej lub ogólnej, do której uczęszczają dzieci niepełnosprawne, wymagające opieki i pomocy osoby dorosłej.

Wsparcie nauczyciela wspomagającego przysługuje dzieciom niepełnosprawnym objętym kształceniem specjalnym. 

Podstawą do objęcia dziecka kształceniem specjalnym, a więc i przydzieleniem mu pomocy nauczyciela wspierającego, jest zapis w potrzebie takiego kształcenia w orzeczeniu wydanym przez publiczną poradnię psychologiczno-pedagogiczną.
„Uczniem niepełnosprawnym jest więc osoba posiadająca orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego. Wagi orzeczenia nie posiada opinia (za wyjątkiem opinii o potrzebie wczesnego wspomagania), czy też informacje sporządzone w poradni. Tym samym dokumenty te nie powodują takich konsekwencji, z jakimi mamy do czynienia w przypadku orzeczeń. Orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego zobowiązuje do realizacji kształcenia i wychowania w sposób dostosowany do potrzeb oraz możliwości psychofizycznych ucznia.
Celem kształcenia i wychowania jest również usprawnianie zaburzonych funkcji, rewalidacja oraz specjalistyczna pomoc i opieka. Kształcenie specjalne może być prowadzone w formie nauki w szkołach ogólnodostępnych, szkołach integracyjnych lub szkołach z oddziałami integracyjnymi, szkołach specjalnych lub szkołach ogólnodostępnych z oddziałami specjalnymi, a także w ośrodkach specjalistycznych.”

Podejmując starania o przydzielenie nauczyciela wspierającego, musimy więc zacząć od wizyty w poradni. Wcześniej warto przygotować wszystkie dokumenty świadczące o stanie zdrowia dziecka uzyskane podczas wizyt lekarskich. Orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego wydawane jest przez zespoły działające w poradniach psychologiczno-pedagogicznych.
„Zespół orzekający tworzą: dyrektor poradni lub osoba przez niego upoważniona jako przewodniczący, psycholog, pedagog, lekarz oraz inni specjaliści, których obecność jest niezbędna ze względu na konieczność dokonania specjalistycznej diagnozy. W posiedzeniu zespołu może brać udział wnioskodawca, który powinien wcześniej zostać poinformowany o terminie posiedzenia. Orzeczenia wydawane są na podstawie badań przeprowadzonych w poradni oraz innej dokumentacji przedstawionej przez rodziców (prawnych opiekunów). Zwykle są to: wyniki obserwacji i badań psychologicznych, pedagogicznych, lekarskich. Zespół może także zwrócić się o opinię do nauczycieli pracujących z uczniem w szkole. O tym fakcie przewodniczący zespołu orzekającego jest zobowiązany powiadomić wnioskodawcę. Nauczyciele przedstawiają problemy dydaktyczne i wychowawcze dziecka. Procedurę postępowania, o wydanie orzeczenia wszczynają rodzice (prawni opiekunowie) składając wniosek adresowany do zespołu orzekającego. Rodzice (prawni opiekunowie) muszą również wyrazić zgodę na przeprowadzenie niezbędnych badań diagnostycznych dziecka. Wniosek powinien zawierać:
– dane dziecka w postaci: imienia, nazwiska, daty i miejsca urodzenia, adresu miejsca zamieszkania, nazwy i adresu szkoły oraz oznaczenia klasy (jeśli jest uczniem),
– imiona i nazwisko(a) rodziców (prawnych opiekunów), adres miejsca ich zamieszkania,
– określenie celu, dla którego formułowany jest wniosek o uzyskanie orzeczenia,
– uzasadnienie wniosku,
– podpis wnioskodawcy.
W przypadku uwzględnienia wniosku zespół wydaje orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego. Orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego mogą być wydawane na okres roku szkolnego, etapu edukacyjnego lub okresu kształcenia w danej szkole. 

Jeśli zespół orzekający uznał, że nasze dziecko jest uczniem niepełnosprawnym i przysługuje mu prawo do kształcenia specjalnego, możemy zrobić kolejny krok – napisać wniosek, a właściwie prośbę do dyrektora szkoły, w której uczy się dziecko, o zatrudnienie nauczyciela wspierającego. We wniosku musimy podać dane dziecka, powołać się na wydane przez poradnię orzeczenie i uzasadnić w jaki sposób nauczyciel wspierający może przyczynić się do lepszego realizowania obowiązku szkolnego przez nasze dziecko. Jeśli choroba dziecka wpływa na jego zachowanie – np. jest agresywne, utrudnia realizowanie zajęć nauczycielowi, warto też wspomnieć we wniosku o korzyściach jakie z tytułu zatrudnienie pedagoga wspomagającego, odniosą pozostali uczniowie.
Żeby dobrze uzasadnić potrzebę zatrudnienia dodatkowego nauczyciela, warto wcześniej dowiedzieć się na czym polega jego praca i jakie zadania wypełnia. Zadania pedagoga specjalnego (wspierającego, wspomagającego) w klasie integracyjnej, dotyczą trzech obszarów działania: edukacyjnego, integrującego i wychowawczego.
Do zadań edukacyjnych należy: „dokonanie diagnozy „roboczej”, tak, by proces diagnostyczny dał początek sformułowaniu oddziaływań dydaktycznych…, udzielenie pomocy uczniom z niepełnosprawnościami tak, by nie zaniżać wymagań dydaktycznych wobec nich oraz kryteriów ich oceny… oraz opracowanie, wraz z nauczycielem wiodącym (przedmiotowym) strategii lekcji tak, by nauczanie wszystkich uczniów było skuteczne i uwieńczone sukcesami.
Nie mniej ważna jest rola nauczyciela wspomagającego w zakresie integracji. Do jego zadań należy: „czuwanie i wspieranie integracji pomiędzy dziećmi jednej klasy, a także całej szkoły tak, by uniknąć tzw. integracji pozornej…, czuwanie i budowanie integracji pomiędzy rodzicami dzieci pełnosprawnych i niepełnosprawnych… oraz budowanie integracji pomiędzy nim samym, a nauczycielem wiodącym.”
Nauczyciel wspierający uczestniczy też w procesie wychowawczym. Wspiera rodziców dzieci i niepełnosprawnych i pełni obowiązki wychowawcy wobec całej klasy integracyjnej.

Skuteczność działania pedagoga wspomagającego w dużej mierze zależy od jego współpracy z nauczycielem wiodącym, a także z rodzicami dziecka niepełnosprawnego. Dlatego nie należy zadowalać się samym faktem, że szkoła uwzględniła wniosek i zatrudniła dodatkowego nauczyciela. Warto jak najczęściej rozmawiać zarówno z nim, jak i nauczycielem przedmiotowym, a także samym dzieckiem, by na bieżąco monitorować sytuację i w miarę swoich potrzeb wspierać proces edukacyjny swojego dziecka.

 

Renata Choroszy, Małgorzata Wardziak-Białoszkiewicz, Beata Sikora, Małgorzata Felińczak 
oligofrenopedagodzy/ nauczyciele wspomagający/współorganizujący kształcenie specjalne.